การศึกษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อส่งเสริมการคิดเชิงระบบ The study of the principles of Buddhism for the promotion of systematic thinking

Abstract

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการคิดเชิงระบบและต้องการเสนอแนวทางการการศึกษาหลักธรรมทาง พระพุทธศาสนาเพื่อส่งเสริมการคิดเชิงระบบ ผลการศึกษาพบว่า การคิดเชิงระบบ (Systems Thinking) หมายถึง การคิดถึง สิ่งใดสิ่งหนึ่ง ที่มองภาพรวมอย่างเป็นระบบ มีส่วนประกอบย่อย ๆ ซึ่งมีความสัมพันธ์กันอย่างเป็นระบบ แนวคิดนี้เป็นไปตาม แนวคิดของทฤษฎีระบบ (System Theory) ที่ว่า “สิ่งทั้งหลายที่อยู่ในเอกภพหรือจักรวาล (The Universe) ไม่ว่าจะเล็กหรือใหญ่ ล้วนเป็นส่วนหนึ่งของหน่วยระบบทั้งสิ้น เมื่อศึกษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาพบว่ามีหลักธรรมจำนวนมากมีความสัมพันธ์กัน อย่างเป็นระบบ เช่น อริยสัจสี่ ไตรลักษณ์ ขันธ์ห้า เป็นต้น ซึ่งสามารถนำหลักธรรมต่าง ๆ มาเป็นตัวอย่างในการพัฒนาการคิด เชิงระบบของผู้ศึกษาได้เป็นอย่างดี ตัวอย่างเช่นคำสอนเรื่อง พระรัตนตรัย อธิบายระบบความสัมพันธ์ระหว่างพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ และยังอธิบายถึงระบบความสัมพันธ์ระหว่าง มนุษย์ ธรรมชาติ และสังคม กล่าวคือ พระพุทธเจ้าเป็นตัวแทนของ มนุษย์ที่พัฒนาตนเองจนเข้าถึงความจริงสูงสุดเรียกว่า พุทธะ ความจริงสูงสุดที่พระพุทธเจ้าเข้าถึงคือพระธรรมซึ่งเป็นกฎธรรมชาติ พระพุทธเจ้าออกสั่งสอนให้มนุษย์เข้าถึงพระธรรม ผู้บรรลุตามเรียกว่าพระสงฆ์ พระสงฆ์มาอยู่รวมกันจำนวนมากเรียกว่าสังคม หรือสังฆะ ดังนั้นมนุษย์ ธรรมชาติ สังคมจึงมีความสัมพันธ์กันอย่างเป็นระบบ เป็นต้น